Açık Blockchain Sistemleri ve Handikapları
Blockchain sistemlerinin en temel özelliklerden birisi açık/genel (public) olmasıdır. Bu kavramın temelinde uzlaşma sistemine herhangi bir katılımcının onay almaksızın ya da belirli onay mekanizmaları ile katılabilmesi yatmaktadır. Blockchain sistemleri bu anlamda açık olması merkezi bir otoritenin yokluğunda mutabakat sistematiğinin sürdürülebilirliğini temin eden etkenlerden birisidir. Ancak blockchain sistemlerinin açık olmadığı durumlar da vardır. Hatta bu blockchain sistemlerinin bazı iş modelleri için daha etkin ve katılımcılar için güvenli olduğu düşünülebilir. Blockchain popülerliğini açık sistemlerle sağlamış olsa da muhtemelen özel blockchain sistemleri toplam ekosistemin çok önemli bir kısmını oluşturuyor olacak. Bunun temel nedeni açık blockchain sistemlerinin hız, ölçekleme, veri gizliliği, anonimlik özelliklerine özel blockchain sistemlerinde tamamen farklı şekilde yaklaşılıyor olması diyebiliriz. Açık blockchain sistemlerinde anonimlik esastır, ancak bu durum her iş modelinde gerekli değildir hatta tam tersine kimlik doğrulaması iş modelinin temel bir gereksinimi de olabilir. Açık blockchain sistemlerinde tüm veriyi her katılımcı elde edip analiz edebilir. Bu durumda da tüm iş modellerinde arzu edilen bir ya da en azından sistemin kurucu unsuru olarak görülen bir durum olmayabilir. Açık blockchain sistemlerinin güven problemine getirdiği çözüm başka bir sorunun hız probleminin de kaynağı aynı zamanda. Hız problemi özellikle bazı iş modellerini açık blockchain sistemlerinde yapılamaz hale getirebilir. Bazı iş modelleri açısından açık blockchain sistemleri neredeyse işlemez hale getiren bir etken de AML/CFT başta olmak üzere regülasyon uyum problemi.
Özel Blockchain Sistemleri
Özel blockchain sistemleri yalnızca bir şirket tarafından yönetilebileceği gibi birden fazla oyuncunun konsorsiyum şeklinde yönettiği yapılar olarak da oluşturulabilir. Açıkçası B2B iş modellerinde örneğin yüzlerce global katılımcının olduğu ancak birkaç tane konsorsiyum üyesi tarafından yönetilen iş modellerinin geliştirilmesi kaçınılmaz olacaktır. Bazı durumlarda tek şirketin yönettiği özel blockchain sistemleri de iş modelinin doğal sonucu olacaktır. Nitekim halihazırda çok sayıda özel blockchain sistemi projesi gelişimini sürdürüyor. Kriptoparaların popülerliğinin olası düşüşü blockchain çalışmalarının büyük oranda özel blockchain sistemlerine yoğunlaşmasına da neden olabilir.
Özel blockchain sistemlerinden birisi JP Morgan tarafından oluşturulan Onxy ekosistemidir. 2020 yılında dijital varlıkların, bilgi ve değerlerin değişimini sağlamak amacıyla kurulmuş Onxy ekosisteminde halihazırda kurumlar arasından ödemelerle ilgili veri paylaşımında kullanılmak üzere Liink sistemi, para transferi amacıyla JPM coin sistemi, dijital varlık sistemi ve uygulama geliştirme amaçlı bir blockchain sistemi bulunmaktadır.
Kanada merkezli bir Blockstream firması tarafından kurulan Liquid adlı blockchain sistemi ise bir Bitcoin Layer-2 sistemi olarak çalışıyor. Bitcoin’in doğası gereği karşılaşılan bazı zorlukları aşarak daha hızlı bir mutabakat sistemi oluşturmuş olan Liquid Bitcoin’in geleneksel finansal sisteme entegrasyonunu hızlandıracak bir girişim. Liquid sisteminde halihazırda Dynamic Federations olarak adlandırılan 15 konsorsiyum üyesi bulunuyor. Konsorsiyum dışındaki kullanıcı statüsü sistem herkese açık.
Özel blockchain sistemlerinin en önemlilerinden büyük kısmının bir nevi işletim sistemi görevini gören sistem ise Linux Foundation’ın Hyperledger sistemi. Hyperledger özel ya da kurumsal blockchain projelerinin geliştirilmesinde kullanılan bir açık kaynak kodlu bir blockchain platformudur. Hyperledger ekosistemi farklı ihtiyaçlar için tasarlanmış farklı blockchain projeleri mevcut. Örneğin Hyperledger Fabric sistemi modüler blockchain projelerinde kullanılacak tak-çalıştır nitelikli bir altyapı sunarken, Hyperledger Indy dijital kimlik doğrulama sistemleri, Hyperledger Grid tedarik zincirleri, Hyperledger Burrow akıllı sözleşmeler, Hyperledger Iroha altyapı ve IoT projeleri için kullanılmak üzere geliştirilmiştir. Hyperledger’ın premier üye listesinde Accenture, IBM, Consensys, DTCC, Fujitsu, Hitachi ve JP Morgan yer almaktadır. Genel üyeleri arasında ise finans, teknoloji ve yazılım dünyasının global düzeyde en önemli oyuncularının hemen tamamı yer almaktadır. Ölçeklenebilir blockchain ağları oluşturmak üzere tasarlanmış Amazon Managed Blockchain sistemi de Ethereum yanında Hyperledger Fabric kullanmaktadır.
Sonuç
Özel blockchain sistemleri her ne kadar kriptoparaların popülerliği ve bilinirliğine hiçbir zaman ulaşamayacak olsa da hayatımızda daha çok rol oynayacaklar. B2B iş modeli ekosistemleri için bazı teknik ve yasal gereksinimleri düşük maliyetle, güvenilir, ölçülebilir ve şeffaf şekilde karşılamanın en etkin yollarından birisi özel blockchain sistemleri olacak. Blockchain sistemlerinin geleceğinde daha büyük paya sahip sistemler özel sistemler olacak. Nihayetinde blockchain sistemleri birer veritabanı sistemi ve bu sistemleri etkin şekilde kullanacak çok sayıda şirket olacak.
